Thời gian vừa qua, các sàn thương mại điện tử (TMĐT) Shopee, Lazada, Tiki rơi vào tay nhà đầu tư Trung Quốc và tiếp theo là hàng Trung Quốc tràn vào Việt Nam. Gần đây xuất hiện thêm Temu khiến các nhà sản xuất và phân phối trong nước thêm lo ngại. Nếu không có giải pháp phòng vệ đúng đắn và kịp thời, hàng sản xuất trong nước và nhà bán lẻ trong nước sẽ khó tồn tại.
Hiện nay, tại Việt Nam có 5 sàn TMĐT lớn đang chiếm lĩnh thị trường gồm Shopee, Lazada, Tiki, TikTok Shop, Shein và Sendo. Trong đó, thị phần chủ yếu nằm trong tay các doanh nghiệp (DN) Trung Quốc.
Doanh số bán hàng online tại thị trường Việt Nam luôn đạt được những con số ấn tượng, trong khi DNViệt Nam c hỉ biết “đứng nhìn”.
Trong báo cáo thị trường sàn bán lẻ trực tuyến quý III và dự báo quý IV được Metric - công ty dữ liệu TMĐT lớn tại Việt Nam công bố hồi tháng 10/2024, tổng doanh số toàn thị trường trong 9 tháng qua đạt tới 227.700 tỷ đồng, tương đương 8,9 tỷ USD, tăng 37,6% so với cùng kỳ năm 2023, với 2,43 triệu sản phẩm được bán ra, tăng 49,8% so với cùng kỳ năm 2023. Riêng quý III, đạt 84.750 tỷ đồng (gần 3 tỷ USD), tăng 15,9% so với quý III/2023 với 897 triệu sản phẩm. Sản phẩm làm đẹp, giày dép, bách hóa, thực phẩm và phụ kiện thời trang là những mặt hàng được mua sắm trực tuyến nhiều nhất.
Trong quý III, sản phẩm thuộc phân khúc giá rẻ dưới 200.000 đồng gia tăng mạnh, chiếm hơn một nửa doanh số toàn thị trường, tăng 9% thị phần so với năm ngoái. Phân khúc dưới 100.000 đồng cũng tăng 5% thị phần, trong khi phân khúc 100.000 - 200.000 đồng tăng thêm 4%.
Trong đó, TikTok Shop và Shopee là hai sàn TMĐT lần lượt tăng trưởng 110,6% và 11,3% về doanh số so với cùng kỳ 2023.
Tiki cũng là một điểm sáng bất ngờ trong quý vừa qua. Sau khi ghi nhận mức tăng trưởng âm so với cùng kỳ 2023, Tiki đang có sự phục hồi với mức tăng 38,1% so với quý II, tạo ra một bước ngoặt khả quan cho nền tảng thương mại vẫn được gọi là nội địa này.
Trước đó, theo số liệu thống kê của một DN bưu chính của Việt Nam, từ tháng 3/2023 đã có trung bình từ 4-5 triệu đơn hàng/ngày được vận chuyển từ Trung Quốc về Việt Nam với giá trị trung bình khoảng 45-63 triệu USD. Một tháng có khoảng 1,3-1,9 tỷ USD giá trị hàng hóa được luân chuyển qua các sàn TMĐT như Shopee, Lazada, Tiki, TikTok Shop.
Theo dự báo của Metric, doanh thu TMĐT của Việt Nam có khả năng sẽ đạt hơn 310.000 tỷ đồng vào năm nay.
Và từ tháng 10 vừa qua, cùng với sự xuất hiện rầm rộ của sàn TMĐT Temu, thương hiệu nước ngoài của Pinduoduo, một gã khổng lồ TMĐT Trung Quốc đã niêm yết trên Nasdaq, công ty lớn thứ 8 ở Trung Quốc và là nhà bán lẻ trực tuyến lớn thứ hai sau Alibaba chắc chắn sẽ khiến lượng đơn hàng mỗi ngày được vận chuyển từ Trung Quốc về Việt Nam sẽ tăng lên trong thời gian tới.
Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số - Bộ Công Thương đặt mục tiêu đến năm 2025, đưa quy mô thị trường TMĐT Việt Nam đạt 14,7 tỷ USD (khoảng 880.000 tỷ đồng).
Dù có những con số báo cáo rất ấn tượng như trên, nhưng doanh thu không chảy về tài khoản của DN Việt Nam. Bởi lẽ, người tiêu dùng (NTD) đa số vẫn chọn mua hàng bán trực tiếp từ Trung Quốc. Và mọi chuyện đều có nguyên nhân của nó.
Bà Lê Thu Hà - Phó tổng giám đốc Công ty Đồng Lợi, có trụ sở tại Đồng Nai, TP.HCM, Hà Nội và Lào, cho biết điểm “ăn tiền” của Temu nói riêng và một số sàn TMĐT khác nói chung là hàng hóa đa dạng, phong phú từ cái nhỏ nhất và rất hữu dụng. Trong khi đó, điểm yếu “chết người” của DN Việt Nam, nhất là DN sản xuất nhỏ lẻ là chưa phong phú về sản phẩm, lại ít chịu cải tiến sản phẩm, nếu đã làm sản phẩm giá 50.000 đồng thì chất lượng của sản phẩm đó thường ở mức đó thôi, càng về sau chất lượng lại càng giảm vì giá nguyên vật liệu leo thang mà giá bán không nhích lên được mấy.
Theo đó, nếu DN không nâng cấp năng lực sản xuất, sáng tạo, quản lý… thì khó lòng bắt kịp đà phát triển của DN nhỏ tương đương ở Trung Quốc.
“Mua đồ sử dụng nhỏ nhỏ trong gia đình ở Việt Nam rất khó chịu, mua một cái dán chân ghế thì chỉ cần đẩy vài lần là miếng dán tróc ra ngay, nếu muốn dính hơn thì phải gia cố thêm bằng keo 502. Kiểu sản phẩm ở Việt Nam bị như này rất nhiều. Thế nhưng lên Temu mua cái bọc chân ghế có silicone thít lại chắc nụi luôn mà giá cũng không bao nhiêu” - bà Hà chia sẻ.
Từ thực tế tiêu dùng thường ngày, bà Hà cho rằng, DN sản xuất nhỏ lẻ của Việt Nam cần thay đổi, cần biết tìm tòi làm ra sản phẩm đơn giản mà ứng dụng tốt cho đời sống. Những sản phẩm mới nghe tưởng chừng rất đơn giản như là miếng bọc nắp bồn cầu hay cái nón có tấm che lưng bằng miếng chắn cách nhiệt cho nông dân, chẳng hạn.
Mua bán hàng online là miếng đất màu mỡ, nhưng đang vuột khỏi tầm tay của doanh nghiệp trong nước
Sau khi làm được sản phẩm như thế rồi, thì cố gắng nâng cấp, cải thiện chất lượng, chạy quảng cáo… Tiếp nữa, nếu đủ lực hãy học Trung Quốc là khi sản xuất cái gì luôn nghĩ đến phục vụ được cho nhu cầu lớn và số lượng nhiều thì giá mới rẻ được.
Trong khi đó, đại diện một đơn vị phân phối lớn trong nước cho biết, sự tăng trưởng tốt của TMĐT những năm gần đây, đặc biệt sự xuất hiện của các sàn TMĐT với sản phẩm phong phú, đa dạng, tiện lợi, giá rẻ bất ngờ là thách thức không nhỏ, đã khiến các nhà phân phối trong nước phải tự chuyển đổi mình, trước tiên bằng việc phát triển dịch vụ mua hàng online thông qua website và các ứng dụng hiện đại.
“Ngoài việc đảm bảo chất lượng hàng hóa, tiêu chí hàng đầu để giữ chân NTD, chúng tôi online hóa hàng tại siêu thị để tiện lợi hơn cho việc mua sắm. Thay vì tới siêu thị, chỉ bằng vài cái nhấn chuột, người tiêu dùng ở nhà mua bất cứ mặt hàng nào đang có tại siêu thị. Nếu không thay đổi thì sẽ mất khách hàng” - vị đại diện trên nói thêm.
Ông Đặng Phạm Tuấn - Giám đốc Công ty TNHH MTV Thể thao Amigo, chuyên sản xuất giày thể thao ở quận 6, TP.HCM, cho biết, hiện tại nhiều sản phẩm giá rẻ xuất hiện trên các sàn TMĐT. Chúng rẻ hơn khá nhiều so với các sản phẩm của Amigo. Nhưng không phải sản phẩm nào cũng được kiểm soát về chất lượng và giá bán. Điều này chính là vấn đề gây khó khăn, trở ngại lớn cho DN trong nước như Amigo.
Lý giải giá bán cao, ông Tuấn cho biết, giá nguyên liệu đầu vào đang tăng cao, lương công nhân đã được nâng lên theo vùng, cộng thêm chi phí thuê mặt bằng… Giá thành cao dẫn tới giá bán cao và đều cao hơn giá bán trên các sàn thương mại. Tất yếu DN truyền thống sẽ không cạnh tranh nổi với các sàn TMĐT, đặc biệt là sàn TMĐT đến từ các nước. Đó là chưa kể tới tình hình lạm phát cao, nguồn cung nhiều nhưng sức mua rất thấp khiến DN lao đao hơn.
Đứng trước những khó khăn ấy, theo ông Tuấn, DN phải thay đổi hòa nhập bằng cách tạo thêm kênh bán hàng trên sàn và tìm đối tác phát triển bán hàng online. “Tương lai xa hơn, muốn cạnh tranh với các sàn thương mại xâm nhập vào thị trường Việt Nam thì mục tiêu của chúng tôi là tìm giải pháp bán trực tiếp đến NTD bỏ qua các trung gian phân phối” - ông Tuấn chia sẻ thêm.
Đã đến lúc Việt Nam cần có sự tham gia quyết liệt của Chính phủ trong việc hỗ trợ nhiều hơn nữa cho DN vừa và nhỏ bằng những chính sách cụ thể hay những đề án ở cấp quốc gia nhằm nâng tầm năng lực từ sản xuất đến bán hàng.
Trước nguy cơ bị làn sóng hàng ngoại nhập từng bước “đè bẹp” hàng Việt, theo các chuyên gia, cần kiểm soát chặt chẽ để chống gian lận thương mại, trốn thuế, đảm bảo môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch. Đồng thời, bản thân hàng Việt phải tự nâng chất, cạnh tranh bằng những sản phẩm có thế mạnh địa phương.
“
Duy trì những sản phẩm cao cấp, chính ngạch với dịch vụ chăm sóc khách hàng chu đáo
Nếu thiếu đi các biện pháp kiểm soát hợp lý, kinh tế nội địa sẽ phải đối mặt với nhiều nguy cơ: Quyền lợi của NTD khó được bảo vệ và đặc biệt là DN sản xuất trong nước sẽ chịu áp lực lớn, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế Việt Nam.
Tuy nhiên, không phải phân khúc nào cũng bị ảnh hưởng mạnh bởi xu thế TMĐT xuyên biên giới như hiện nay. Những sản phẩm cao cấp, chính ngạch với dịch vụ chăm sóc khách hàng chu đáo vẫn duy trì được vị thế trên thị trường nội địa.
Để DN Việt Nam cạnh tranh bền vững, cần có chính sách quản lý chặt chẽ các sàn TMĐT xuyên biên giới. Các bộ, ngành nên rà soát tác động và giải pháp đối với các nền tảng này, đồng thời xem xét các hiệp định quốc tế đã ký kết nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế và quyền lợi của NTD và DN trong nước. Chính phủ cũng cần sớm trình Quốc hội sửa Luật Thuế VAT, quy định không áp dụng thuế 0% cho sản phẩm bán trên nền tảng số, nhằm ngăn chặn thất thu và gian lận hoàn thuế.
Tuy nhiên xu thế TMĐT xuyên biên giới cũng là cơ hội để doanh nghiệp Việt học hỏi, hiểu rõ “tâm lý thị trường” và cạnh tranh để vươn lên mạnh mẽ hơn trong hành trình phát triển.Ông Huỳnh Ngọc Thanh Bình - Chủ tịch Công ty Cổ Phần GIAHU
“
Xoá bỏ chính sách miễn thuế đơn hàng nhập khẩu giá trị nhỏ mới công bằng với hàng nội địa
Hiện nay, chính sách miễn thuế nhập khẩu và thuế giá trị gia tăng (VAT) với các loại hàng hóa có giá trị từ 1 triệu đồng trở xuống đã tạo điều kiện cho hàng nhập khẩu giá trị nhỏ tràn ngập thị trường Việt Nam. Có tình trạng lợi dụng chính sách miễn thuế này mà đơn hàng được xé nhỏ còn vài ba trăm nghìn đồng để trốn tránh thuế, gây thất thu thuế rất lớn cho ngân sách. Khi đó, hàng nhập khẩu có giá trị dưới 1 triệu đồng được miễn VAT và thuế nhập khẩu, giá bán đến tay NTD sẽ rẻ hơn hàng sản xuất trong nước.
Việc duy trì chính sách miễn thuế trong khi thương mại, kinh doanh đã thay đổi theo xu thế mới, sẽ khiến cho hàng hóa nước ngoài tràn vào Việt Nam thông qua các kênh TMĐT lợi dụng chính sách miễn thuế để chia nhỏ đơn hàng, từ đó “đè bẹp” hàng trong nước và tạo sức ép lớn hơn cho các kênh bán lẻ nội địa. Do đó, cần phải bãi bỏ chính sách miễn thuế đối với hàng nhập khẩu có giá trị từ 1 triệu đồng trở xuống, nhằm đảm bảo công bằng với hàng hóa sản xuất trong nước, ngăn chặn tình trạng thất thu ngân sách nhà nước.
Với sự bùng nổ của TMĐT, lượng giao dịch hàng hóa có giá trị nhỏ xuyên biên giới đã tăng gấp nhiều lần trong thời gian qua. Hiện một số quốc gia trên thế giới đã bỏ quy định này.Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực - Thực phẩm TP.HCM
“
Xây dựng lòng trung thành với thương hiệu mạnh
Để giảm thiểu rủi ro liên quan đến sự mở rộng của các sàn TMĐT xuyên biên giới với làn sóng hàng giá rẻ, Việt Nam và các nước Đông Nam Á cần áp dụng một chiến lược toàn diện và đa phương.
Thứ nhất, tăng cường quản lý. Các chính phủ cần tăng cường và thực thi nghiêm ngặt các tiêu chuẩn sản phẩm để ngăn chặn sự xâm nhập của hàng hóa kém chất lượng, bao gồm thử nghiệm nghiêm ngặt, quy trình chứng nhận và yêu cầu dán nhãn chính xác đối với sản phẩm nhập khẩu.
Thứ hai, quảng bá thương hiệu địa phương. Thương hiệu địa phương nên được ủng hộ thông qua các chiến dịch tiếp thị có mục tiêu nhấn mạnh vào chất lượng, tính bền vững và sự liên quan đến văn hóa. Xây dựng lòng trung thành với thương hiệu mạnh là rất quan trọng để cạnh tranh với mức giá thấp do các nền tảng nước ngoài như Temu cung cấp.
Thứ ba, hỗ trợ các DN nhỏ và vừa. Cung cấp hỗ trợ tài chính, nâng cấp công nghệ và tiếp cận thị trường cho các DN nhỏ và vừa sẽ giúp họ cạnh tranh hiệu quả hơn với các gã khổng lồ toàn cầu. Sự hỗ trợ này rất cần thiết để duy trì tính đa dạng và khả năng phục hồi của thị trường địa phương.
Thứ tư, giáo dục NTD. Điều cần thiết là giáo dục NTD về những rủi ro liên quan đến các sản phẩm kém chất lượng. Các chiến dịch nâng cao nhận thức có thể nêu bật tầm quan trọng của chất lượng, độ bền và giá trị lâu dài của việc hỗ trợ sản xuất tại địa phương. NTD được thông tin đầy đủ có nhiều khả năng đưa ra quyết định mua hàng phù hợp với lợi ích và giá trị lâu dài của họ.TS. Majo George - giảng viên cấp cao ngành quản lý chuỗi cung ứng và logistics, Đại học RMIT Việt Nam
“
Cần xây dựng trung tâm logistics quy mô lớn giảm chi phí cho hàng Việt
Thời gian gần đây, sự đổ bộ của sàn TMĐT lớn như Temu, Shein, Taobao… nói riêng và các mặt hàng giá rẻ được nhập vào Việt Nam, đặc biệt là từ Trung Quốc nói chung được vận chuyển với thời gian ngắn, gây áp lực rất lớn với hàng nội địa Việt Nam.
Sự manh mún trong hệ thống logistics khiến DN Việt phải chấp nhận chi phí vận tải cao gấp nhiều lần so với hàng hoá Trung Quốc. Đơn cử, hàng hóa từ Trung Quốc về Việt Nam có thể đạt mức giá rẻ nhờ mạng lưới vận tải hiệu quả, trong khi chiều ngược lại từ Việt Nam sang Trung Quốc chi phí cao hơn tới 10 lần. Hàng nhập về Việt Nam có giá rẻ hơn rất nhiều nhờ chi phí logistics thấp. Như vậy, việc làm thế nào để DN Việt thu hẹp khoảng cách này được đặt lên hàng đầu, bởi nếu không làm được, sớm thì muộn, các ngành sản xuất trong nước sẽ khó tồn tại.
Các trung tâm logistics là một phần quan trọng trong kết cấu hạ tầng logistics nói chung, đóng vai trò kết nối với các hạ tầng giao thông như cảng biển, sân bay, đường cao tốc, đường sắt… Tuy nhiên, sự phát triển của các trung tâm logistics trong thời gian qua ở Việt Nam còn khá manh manh mún và tự phát. Các trung tâm logistics Việt Nam hiện nay chủ yếu phục vụ thị trường trong nước với hạ tầng khá đơn giản. Chúng ta vẫn thiếu các trung tâm quy mô lớn, chuyên ngành, chuyên dụng, hiện đại, có tác động đến thị trường và có sự liên kết giữa các địa phương, DN logistics, như trung tâm logistics nông sản lớn, kho lạnh lớn… phục vụ lưu trữ, phân phối hàng hoá để đưa đến hệ thống siêu thị, bán lẻ, đồng thời, góp phần tạo nên giá trị gia tăng cho hàng hoá xuất khẩu.
DN nội địa chưa đủ sức và gần đây, chúng tôi nhìn thấy một số mô hình mới của các nhà đầu tư nước ngoài, giúp cho các trung tâm logistics tại Việt Nam được hiện đại hoá. Vì vậy, chúng tôi mong muốn trong thời gian tới sẽ có các trung tâm logistics quy mô lớn, hiện đại, nhiều chức năng, qua đó DN Việt sẽ tăng khả năng cạnh tranh.
Bình luận
